Chúng tôi đã nói đến yêu cầu của lễ hội là tạo nên một cuộc sống phi
trần gian, cổ thực, có ấm no, hạnh phúc, được tin yêu ngay ở đời này, dù trong
thực tế có nghèo khổ đến đâu cũng mặc, chứ không phải đợi đến một giai đoạn
kinh tế phát triển tột bậc. Có một ngày như thế thực. Hiểu được văn hóa của
ngày ấy là hiểu văn hỏa Việt Nam. Cái “căn” đế đến với văn hóa này là bắt rể ở
ngày ấy. Đó là ngày Tết.
Ngày Tết là một ngày đặc biệt không một ngày lễ nào trên trái đất này
sánh kịp đối với ai biết dân tộc học và xã hội học.
Ngày
Tết đầu năm âm lịch là do tiếp xúc với văn hóa Hán. Trước kia ngày Tết là vào
tháng 11 âm lịch. Ở Trung Quốc nhà Hạ (3000 trước CN) đã lấy ngày này làm ngày
đầu năm, mãi đến đời Hán mới trở lại theo mơ ước của Khổng tử “theo lịch nhà
Hạ”. Ta gọi là “Nguyên Đán” theo nghĩa “buổi sáng mai đầu tiên của
năm”.
Ngày Tết trước hết là ngày của gia đình. Người Việt Nam bất cứ ở
đâu, làm nghề gì đều muốn về quê ăn Tết, làm cuộc hành hương về nơi chôn rau
cắt rốn. Chữ gia đình của người Việt Nam bao gồm cả người chết, do đó có thăm
mộ, thờ cúng tổ tiên, cả họ hàng trong thân tộc, cả làng xóm, cả xứ sở quê
hương. Người ta chuẩn bị Tết mất cả tháng chạp. Nhưng không khí Tết ba đầu ngày
23 tháng chạp, ngày tiễn ông Táo về trời. Thời quân chủ các quan vào tủ niêm
phong. Việc nước tạm dừng đế ai nấy lo việc nhà. Nợ nần không được đòi, tội
trạng đều xét từ ngày 7 tháng giêng. Ngày 23 có chợ Tết, vừa để sắm Tết vừa để
chơi, ở trên núi cả nhà đi chơi chợ Tết suốt ngày.
Chợ Tết vùng nào là bức tranh sản xuất, kinh tế vùng ấy. Người ta mua
tranh Tết, câu đối Tết về dán và đặc biệt chung nhau giết lợn lấy thịt gói bánh
chưng ở Bắc và bánh tét ở Trung, Nam. Tối 23, cả gia đình tụ họp, ngồi cạnh nồi
bánh và cúng ông Táo, ông này sẽ lên trời cưỡi con cá chép để báo cáo việc làm
của gia đinh. Tối 30, thế nào cũng phải mua hoa về cắm. Miền Bắc mua đào, miền
Trung và Nam chơi mai vàng. Hoa, tranh, câu đối làm căn nhà đầy màu sắc tươi
vui.
Ngày Tết là ngày mọi người ăn no, ngon miệng, không ai nói tục, chửi
bới.
Mọi xích mích năm qua đều phải xóa bỏ, phải đối xử với nhau một cách lí
tưởng trong tình thân ái. Ai cũng lo sắm quần áo mới, tắm rửa sạch sẽ, quên hết
lo âu. Cả họ kéo nhau đi thăm mộ, sửa sang mồ mả, mời người chết về ăn Tết.
Sáng mồng một có tục xông nhà. Người ta chọn con người hiền lành đến nhà mình
trước tiên để sang năm được may mắn. Sau đó, người ta kéo nhau đi mừng tuổi.
Vào dịp này, người lớn cho trẻ con ít tiền để mua kẹo, cả ba ngày đều có cúngở
nhà thờ họ theo sự phân công từ trước. Cả họ đến nhà thờ gặp nhau ăn cỗ. Việt
Nam có tục “Mồng một thì ở nhà cha, mồng hai nhà mẹ, mồng ha nhà thầy”.
Một người Việt Nam quan tâm tới bên ngoại và thầy học. Nếu như gia đình thường
ngày bận làm ăn thì ngày Tết lại là ngày thết khách, thăm hỏi lẫn nhau. Dù có
giận nhau đến chết cũng phải ân cần vui vẻ, thết đãi nồng hậu bởi vì đây là
ngày lý tưởng nên diện mạo và thân phận được quý trọng. Những người xa nhau lâu
ngày gặp lại nhau mừng nhau mọi sự tốt lành nhìn về tương lai đầy hi vọng.
Chẳng phải ngay trong cuộc sống vất vả khổ cực nhờ văn hóa cha ông từng người
được hưởng trọn vẹn hạnh phúc của mình đó sao?
Từ khóa tìm kiếm nhiều: phong tuc tap quan viet nam
