Vì chế độ quân chủ Việt Nam xây dựng trên một biển công xã tự quản cho
nên nó mang tính chất nước đôi. Vua chúa Việt Nam không phải ông hoàng đế Trung
Hoa có thể làm bất cứ điều gì dựa trên một bộ máy quan liêu chỉ biết vâng dạ.
Họ cũng không phải là những ông Vua – Thần kiểu ĐNA có thể huy động của cải,
sức lực nhân dân làm những cồng trình hùng vĩ, vượt quá trí tưởng tượng của con
người. Bạo lực là đặc điểm của chế độ quân chủ nói chung trừ ở Việt Nam.
Về kiến trúc, Việt Nam chưa bao giờ có kiến trúc gì lớn hơn là kinh đô
Huế. Nhưng Hoàng thành của Huế so với Cố Cung ở Bắc Kinh mà tôi đã được xem thì
rất nhỏ. Tự Đức xây lăng Vạn Niên mà hiện nay ta còn thấy thực sự không thấm gì
với các lăng ở ĐNA, nhưng đã là nguyên nhân gây nên một cuộc nổi dậy. Có hai
việc một ông vua Việt Nam có quyền tận dụng sức dân mà dân vẫn theo vì nó gắn
liền với quyền sống của người dân: chống ngoại xâm và đắp đê chống lũ lụt. Kiến
trúc vĩ đại nhất của văn hóa Việt Nam là hệ thống đê điều ở Bắc và hệ thống
kênh mương ở j Nam. Một người cầm đầu Trung Quốc, một ông vua ĐNA sẵn sàng làm
cỏ một vùng khi có người nổi dậy. Ông vua Việt Nam để đàn áp một cuộc khởi
nghĩa chỉ có thể chém vài người rồi tha cho dân chúng. Nếu làm cỏ một làng là
đụng đến cơ chế làng xã và mất ngay sự ủng hộ của dân. Một Hồ Quý Ly lo
xây thành Tây Đô di tích ta còn thấy, kể ra không to lớn gì, nhưng cũng đủ làm
mất lòng dân, và triều đại sụp đổ.
Để giải tán công xã có hai cách. Cách thứ nhất là sử dụng thương nghiệp,
chuyển kinh tế tự cung, tự cấp thành kinh tế hàng hóa. Cách này rất dễ nhưng tự
nó sẽ dẫn tới một tầng lớp thương nhân hùng mạnh làm chủ kinh tế và có khả năng
thay đổi triều đại. Cách thứ hai là dùng bạo lực, nhưng cách này sẽ dẫn tới sự
nổi dậy của toàn thể nhân dân và ngoại xâm sẽ vào ngay tức khắc. Kết quả, Việt
Nam có một kinh tế tư túc ở hai cấp cấp ! quốc gia, cấp làng xã, một chính trị
phong bế và một văn hóa tự mãn tự túc; một truyền thống nghèo khổ, tuy về mặt
văn hóa mà nói, đó là một văn hóa rất cao.
Nhận xét dưới đây của J.K. Fairbank nói về Trung Quốc rất đáng cho ta
suy nghĩ, vì nó cũng áp dụng phần nào cho nông thôn Việt Nam.
“Đối với người Mỹ và người châu Au với mức sống vật I chất cao hơn của
họ, điều kinh ngạc về nông dân Trung Quốc là khả năng duy trì một đời sống văn
hóa cao trong những điều kiện nghèo nàn như vậy. Câu trả lời là ở trong các thể
chế xã hội của họ là cái đã đưa các cá nhân của từng gia đình qua các chặng
đường và các bất hạnh của đời sống con người tới những khuôn khổ hành vi đã ăn
sâu. Các thể chế và các khuôn mẫu hành vi này là thuộc loại cổ xưa nhất và
thuộc vào những hiện tượng xã hội bền vững nhất thế giới. Trung Quốc là một
pháo đài của chế độ gia đình và sức mạnh và sức ì của nó cũng bắt nguồn từ đó”
(12).
Từ khóa tìm kiếm nhiều: thuần phong mỹ tục việt nam
