Theo Phạm Viết Muôn trong bài “Bảo tồn và phát triển các làng nghề
truyên thống” làng nghề phần lớn hình thành trên cơ sở những người khác nhau từ
nơi khác đến truyền nghề, trong đó có những ông quan đi sứ sang Trung Quốc và
trở thành những tổ nghề. Một làng nghề phải gần đường giao thông, gần 1 nguồn
nguyên liệu, gần thị trường tiêu thụ và nhiều khi do sức ; ép về kinh tế, vì
ruộng đất quá ít không đảm bảo được thu nhập nên phải làm nghề phụ.
Nhưng các làng nghề Việt Nam không I phát triển được thành những
thị trấn, những thành phố có mục đích chuyên kinh tế đất nước khỏi kinh tế sản
xuất nông thôn tự túc sang kinh tế hàng hóa được vì nó vấp phải văn hóa Việt
Nam trước đây chính là văn hóa nông thôn. Văn hóa này muốn kiềm chế thủ công vào
trong khuôn khổ của nó, không cho thủ công I phát triển vì nó sẽ lôi cuốn nông
dân khỏi làng, tạo thành những trong tám điều khiển lại nông thôn như tình hình
ở châu Âu. mặt khác, chính quyền vua chúa chỉ xem thủ công nghiệp như một hoạt
động cung cấp vật phẩm tiêu xài và đổi lấy hàng hóa nước ngoài. Thương nghiệp này
vì do quan lại quản lý nên không thể có diện mạo độc lập, và bị bóp nặn kiệt
sức. Vào thế kỉ XVIII, họ Trịnh quy định trước số chi rồi sau mới định số thu
cho dân. Phan Huy Chú (thế kỷ XIX) nhận xét trong “Lịch triều hiến chương loại
chí”:
“Vì
trưng thu quá mức, dân kiệt cả vật lực mà không thê nộp thuế, đến nỗi thành ra
bần cùng mà phải bỏ nghê nghiệp. Có người vì thuế sơn sống mà phải chặt cây
sơn, có người vì thuế vải lụa mà phải phá khung cửi. Cũng có người vì phải nộp
gỗ cây mà phải bỏ rìu búa, vì thu cá tôm mà phải xe lưới, vì phải nộp mật mía
mà không dám trồng mía, vì phải nộp bông chè mà bỏ hoang vườn tược”.
Kết quả của chính sách ức thương là:
-
Văn hóa Việt Nam xưa không phải là văn hóa thành thị, không có hiện tượng
thành thị chỉ huy nông thôn, chuyển bộ mặt kinh tế tự túc nông thôn sang kinh
tế hàng hóa của thành thị để đổi mới kinh tế đất nước. Ngược lại, chính thành
thị bị nông thôn hóa. Đô thị lớn nhất như Thăng Long chỉ là cửa hàng bán các
sản phẩm nông thôn. Từng phường chỉ là cái đuôi từng làng nghề với Thành hoàng
làng, và gắn chặt chẽ với làng.
-
Không có tầng lớp thương nhân như một tầng lớp độc lập, mà chỉ có những
thương nhân gắn chặt với làng quê hương. Một tầng lớp thương nhân như vậy không
thể có văn hóa riêng
-
Thành kiến với thương nghiệp là rất nặng. Có thể nói nặng hơn cả Trung Quốc và
các nước ĐNA. Không có một hoạt động thương nghiệp mạnh mẽ phục vụ quyền lợi
chính của thương nghiệp, tất nhiên kinh tế phải ngưng trệ và cùng với nó, chính
trị, văn hóa, xã hội cũng ngưng trệ.
