Đây là tâm trạng chung của những người lo trước trong một thế giới mới
đang bắt đầu. Các tín điều của thế giới cũ đang sụp đổ đi tới tự phủ định. Tín
điều về chiến tranh, võ khí đang dần dần nhường chỗ cho lý thuyết giải trừ vũ
khí, xoá bỏ chiến tranh. Tín điều tiến hóa luận mất chỗ đứng: con người thế kỉ XX
còn dã man hơn trước. Tín điều khoa học luận đứng trước nguy cơ của một phần
văn hóa thế giới sẽ tiêu diệt cả khoa học lẫn loài người.
Các thành kiến chủ trương chia rẽ, mạnh được yếu thua, ưu thế màu da,
tiền của, khoa học – kĩ thuật, giải quyết bằng bạo lực đang bộc lộ phản giá trị
của mình. Người ta tự hỏi: tại sao trong khi sức sản xuất của thế kỉ này vượt
sức sản xuất của toàn nhân loại từ trước đến giờ cộng lại, con người lại khổ
hơn, cô đơn hơn, lo lắng về tương lai hơn bao giờ hết? Sao chúng ta làm khổ
nhau đến thế này? Mà tự thân mình nào có sướng hơn!
Con đường đi vạn dặm mà loài người đã đi sai ngay từ bước đầu. Không
phải kĩ thuật, văn minh đem đến hạnh phúc mà văn hóa, một văn hóa xuất phát từ
khoan dung. Tôi có cách lựa chọn của tôi và vì tôn trọng cách lựa chọn này nên
sẽ không gạt bỏ cách lựa chọn của bạn. Nhiệm vụ của văn hóa không phải là độc
tôn một kiểu lựa chọn duy nhất mà là xây dựng một lý thuyết cho phép các kiểu
lựa chọn tồn tại, đổng thời không cho phép kiểu lựa chọn nào làm bá chủ bang
sức mạnh, quyền lực. Điểm bắt đầu sai: lẽ ra phải xây dựng con người biết lự
kiềm chế mình, hạn chế những tham vọng ích kỷ hại tới kẻ khác thì lí luận “ý
chí quyền lực” lại tạo nên những kẻ hung hăng, vô trách nhiệm. Lẽ ra phải biết
chỗ dừng trong từng chặng đường với mục tiêu không thay đổi là những việc làm
cơ bản nhất của giống người trong từng chặng đường, rồi tùy theo khả năng nhân
tạo hóa môi trường, loài người, mà tiến lên dần dấn trong hòa hợp, tình thương,
thì xuất hiện trò chạy đua tán loạn.
Trái lại, những vị hòa thượng chân đất từ Ấn Độ đã hoán cải cả Đông Á và
Đông Nam Á, tạo nên một phần quan trọng của diện mạo văn hóa trên toàn bộ khu
vực. Sự thống nhất tinh thần của châu Âu là dựa trên tinh thần Thiên Chúa giáo
đã tiếp thu văn hóa Hy Lạp.
Những cuộc tiếp xúc ồ ạt dựa trên lưỡi kiếm, đồng tiền, kỹ thuật rồi sẽ
qua đi. Trái lại, những nỗ lực trầm lặng của những cá nhân mang trong lòng cái
mà Căng (Kant) gọi là “nhiệt tình lạnh” đã hoán cải thế giới.
Từ khóa tìm kiếm nhiều: phong tuc tap quan viet nam
